Mae'r Weinyddiaeth Tai, Cymunedau a Llywodraeth Leol (MHCLG) wedi cyhoeddi'n ddiweddar y gwerthusiad terfynol o Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop (ERDF) gwerth £3.2bn ar gyfer Lloegr, astudiaeth a arweiniwyd gan Wavehill a'n partneriaid, Winning Moves, Belmana, Hatch a CAG Consultants, ynghyd ag ymgynghorwyr arbenigol, Neil Evans a'r Athro Stephen Roper.
Roedd ERDF yn un o brif Gronfeydd Strwythurol Ewropeaidd ar draws y DU ac yn darparu cefnogaeth i leihau anghydraddoldebau economaidd a chymdeithasol rhwng gwahanol ranbarthau o fewn yr UE, gan gefnogi buddsoddiadau mewn meysydd fel ymchwil ac arloesedd, datblygu busnes a seilwaith.
Roedd hwn yn ddarn mawr o waith gwerthuso, yn cynnwys arolygon o 4,700 o fuddiolwyr, meta-ddadansoddiad o 260 o werthusiadau ar lefel prosiect, adolygiad data helaeth ac ymgynghoriadau â rhanddeiliaid.
Felly beth allwn ni ei ddysgu o'r cyllid hwn, i helpu i lywio rhaglenni twf lleol yn y dyfodol?
Mae'n werth nodi bod y gwaith gwerthuso wedi'i gwblhau yn 2023, felly mae'r tirlun polisi ar gyfer twf lleol wedi esblygu ers hynny. Lansiwyd Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU, gan roi mwy o gwmpas ymyriadau a mwy o ymreolaeth i ardaloedd lleol o ran rheolaeth. Mae arwyddion cynnar o'r Llywodraeth newydd (trwy'r Papur Gwyn ar Ddatganoli) yn dangos y bydd buddsoddiad twf lleol yn parhau i gael ei sianelu trwy awdurdodau lleol, yn enwedig awdurdodau cyfunol. Er gwaethaf y newidiadau hyn, mae canfyddiadau rhaglen ERDF yn cynnig llawer o fewnwelediadau gwerthfawr.
Yn gyntaf, mae cyfoeth o dystiolaeth yn tynnu sylw at yr hyn sy'n gweithio mewn gwahanol feysydd o ymyriadau twf lleol, megis cefnogaeth busnes, ymchwil ac arloesedd, pontio carbon isel ac addasu i newid hinsawdd. Un o'r prif allbynnau o'r gwerthusiad yw Canllaw Gwersi i Ymarferwyr Lleol sy'n hawdd ei ddarllen. Mae hyn yn nodi 17 o wahanol fathau o ymyriadau a ariannwyd o dan y rhaglen ERDF. Ym mhob achos, mae'r canllawiau'n amlinellu manylion y mathau o brosiectau a gyflawnwyd a gwersi a dynnwyd o'n hadolygiad ar raddfa fawr o werthusiadau prosiect. Ar gyfer llawer o adrannau'r adroddiad, mae mewnbwn hefyd gan y What Works Centre for Local Economic Growth, sy’n darparu cyd-destun ehangach o wersi yn ymwneud â'r math hwnnw o ymyriad. Mae'r canlyniad yn darparu adnodd defnyddiol i ymarferwyr sy'n datblygu ymyriadau tebyg yn eu hardaloedd yn y dyfodol.
Yn ail, mae'r dadansoddiad cost uned yn darparu cyfeirnod gwerthfawr ar gyfer mesur targedau allbwn prosiect yn y dyfodol. Cynhyrchwyd papur dadansoddi cost uned ar wahân yn cynnal dadansoddiad manwl ar draws cyfres o 12 o ddangosyddion allbwn allweddol a ddefnyddiwyd o dan y rhaglen ERDF. Roedd hyn yn cynnwys allbynnau fel mentrau a gefnogwyd, cynnydd cyflogaeth ychwanegol ac arwynebedd tir wedi'i adfer. Mae'r papur yn amlinellu'r ystod o ffigurau 'cost fesul allbwn' a gyflawnwyd ar draws ystod o brosiectau ERDF a ariannwyd a ddefnyddiodd y dangosydd allbwn hwnnw. Ym mhob achos, mae hyn yn dangos y canolrif, chwartelau uchaf ac is yn ogystal â'r ystod lawn o gostau uned. Lle bo'n bosibl, mae'r papur hefyd yn nodi dadansoddiadau yn ôl math o brosiect a daearyddiaeth. Mae'r ffigurau hyn yn darparu meincnodau defnyddiol i ymarferwyr sy'n ceisio datblygu targedau priodol ar gyfer prosiectau twf lleol y maent yn bwriadu eu cyflawni yn y dyfodol.
Yn drydydd, mae prif adroddiad gwerthuso ERDF yn cynnwys cyfres o argymhellion ar gyfer rheoli rhaglenni twf lleol. Mae awdurdodau lleol a chyfunol yn cymryd mwy a mwy o gyfrifoldeb am reoli a chyflwyno cyllid twf lleol. Bydd y gwersi a ddysgwyd o'n prif adroddiad gwerthuso rhaglen ERDF yn arbennig o ddefnyddiol i asiantaethau'r llywodraeth ar bob haen sy'n dylunio, cyflwyno a monitro prosiectau lleol sy'n cefnogi twf lleol. Mae'r argymhellion yn eang eu cwmpas, ond mae llawer yn canolbwyntio ar elfennau allweddol o'r rhaglen ERDF a oedd yn werthfawr ac effeithiol. Mae'r rhain yn cynnwys:
pwysigrwydd dewis a diffinio'n glir ddangosyddion allbwn a chanlyniad
datblygu offer casglu data a monitro cryf
sicrhau digon o gapasiti ac arbenigedd ar gyfer rheoli rhaglenni
sefydlu eglurder ynghylch yr amcanion a'r canlyniadau y bwriedir i'r cyllid eu cyflawni
Bydd llawer o'r rhain yn berthnasol iawn i ddatblygiad rhaglenni twf lleol yn y dyfodol.
Adeiladu ar sylfeini'r cronfeydd Ewropeaidd
Roedd y Cronfeydd Strwythurol a Buddsoddi Ewropeaidd, gan gynnwys cronfeydd ERDF, ESF a RDP, yn bileri hirsefydlog o gyllid twf lleol am sawl degawd yn y DU. Eto hyd yn oed ychydig flynyddoedd ar ôl eu cau, maent eisoes yn dechrau teimlo fel atgof sy’n pylu. Fodd bynnag, roedd llawer a weithiodd yn dda o dan y rhaglenni hyn, a chyflawnwyd llawer o brosiectau o ansawdd uchel ac effeithiol a anogai dwf cynaliadwy ar lefel leol.
Rydym yn gobeithio y bydd y papurau gwerthuso hyn yn helpu i sicrhau bod y gwersi hyn yn cael eu cymryd yn effeithiol gan ymarferwyr twf lleol ar draws y DU, a bod y don nesaf o raglenni twf lleol yn parhau i adeiladu ar y gwersi o'r hyn a weithiodd yn dda yn y rhaglenni a ddaeth o'u blaen.
Am ragor o wybodaeth am y gwaith gwerthuso hwn, neu i gael trafodaeth am waith Wavehill o amgylch twf lleol, cysylltwch â Stuart Merali-Younger neu Oliver Allies.
Commenti